Nieuw toezicht in een nieuwe fase van vfonds

Job Cohen was burgemeester van Amsterdam en Ton Rombouts van ‘s-Hertogenbosch. In hun functie waren ze verantwoordelijk voor orde en veiligheid in hun steden en werden ze ook regelmatig geconfronteerd met wat de begrippen vrede, vrijheid en democratie daadwerkelijk betekenen onder de bevolking. Ton Rombouts: ‘Of het dan gaat over de pijnlijke oorlogservaringen van de Bossche vader van Onno Hoes in Indonesië, de verhalen van veteranen uit Wales die hebben geholpen Den Bosch te bevrijden of die keer dat een Somalisch vluchtelingengezin werd geweigerd in een Bossche volkswijk. Al die verhalen kwamen heel dichtbij, in mijn eigen stad. Heel dichtbij werd het ook toen ik er na een tijdje achter kwam dat mijn eigen chauffeur Bosnië-veteraan was en mij begon te vertellen wat zijn ervaringen waren tijdens en na de uitzending. Zijn verhalen inspireerden mij in te zetten voor mannen en vrouwen zoals hij. Bij vfonds wordt aandacht geschonken aan kennis en verhalen over oorlog en conflict in verleden en heden’

Ook voor de vertrekkende voorzitter van de Raad van Toezicht van vfonds Job Cohen heeft het burgemeesterschap niet alleen bestuurservaring opgeleverd. ‘In mijn functie als burgemeester was ik meer dan eens geraakt door de verhalen van veteranen, vaak heel gewone jongens en meisjes die te kampen kregen met PTSS na hun uitzending naar oorden in de wereld waar orde moest worden hersteld en behouden. We hebben allemaal de neiging voor lief te nemen dat we leven in een maatschappij waar vrede en vrijheid en de instituties die deze beschermen vanzelfsprekend zijn. Maar ze zijn als zuurstof voor de maatschappij. Je merkt pas hoe belangrijk ze zijn als ze er niet meer zijn. In een klein en gelukkig land als Nederland hebben we misschien niet zoveel met het leger en waar dat voor staat, maar ook hier geldt: je weet pas wat vrede is als het er niet meer is. Daarvoor moeten we waakzaam blijven.’

‘De missie van het vfonds past mij als een warme jas’, vertelt de nieuwe voorzitter van de Raad van Toezicht van vfonds Ton Rombouts ‘Het gaat dan over hoe je lessen van oorlog en conflict kunt meenemen om de betekenis van democratische rechtstaat en een vreedzame samenleving te versterken. Ik had daar al de nodige ervaring mee. Als voorzitter van de internationale gemeentelijke vredesprijs heb ik veel persoonlijke verhalen aangehoord van hoe deze waarden in landen als Rwanda, Colombia en de Filipijnen worden geschonden. Om kippenvel van te krijgen! Ook bij de herdenking en viering van 75 jaar vrijheid heb ik veel persoonlijke verhalen gehoord van gewone Brabanders waarbij ik regelmatig stil werd.’

Beide bestuurders zijn ook al in hun jeugd geconfronteerd met zaken waar vfonds zich hard voor maakt.

De familie aan mijn vaders kant heeft geen geluk gehad. Mijn vader heeft zijn leven lang voor het NIOD gewerkt en daarom heeft hij altijd vrijuit over de oorlog gesproken.’ Ook was de oorlog voor Ton Rombouts al in zijn jeugd aanwezig in de gesprekken aan de eettafel. ‘Mijn vader was in de oorlog een paar dagen ondergedoken in de Biesbosch. Die ervaring dat mensen echt moesten worden verborgen om te overleven heeft hem niet meer losgelaten. In het kader van 75 vrijheid is er nu een prachtig monument gekomen bij het Brabantse Biesbosch MuseumEiland. Een beeld van twee gewone mensen die wachten op het eindigen van de wreedheid van de oorlog, van alle oorlogen, zodat ze in vrede kunnen voortleven.’

Rol van toezichthouder

Wat kun je eigenlijk betekenen in de rol van toezichthouder? ‘In die rol heb je de taak om toezicht te houden, maar ook de taak van sparringpartner’, aldus Cohen. ‘Met name die rol heb ik heel mooi gevonden. Fantastisch vind ik dat, in de acht jaar dat ik betrokken was, vfonds echt op de kaart is komen te staan. Nu is het een belangrijke speler als het gaat over het gesprek over vrede en vrijheid. En het is goed dat vfonds nu in een nieuwe fase gekomen is. Het ijkpunt van de Tweede Wereldoorlog blijft belangrijk, zo ook het belang dat we een Europa hebben opgebouwd waar we de oorlogsdreiging tussen de landen hebben weggenomen. Nu zijn we in een fase gekomen waarbij, ook in Nederland, nationalisme krachtiger de kop opsteekt en we zien dat de waarde van democratie steeds belangrijker worden.

Zeker nu oorlog voor jonge mensen niet meer aanvoelt als iets is dat met het heden te maken heeft, maar eerder met de geschiedenis.

’Hoe kun je de taak van voorzitter van de RvT richting geven? ‘Op school leren jongeren tegenwoordig zelfredzaam en mondig te zijn’, zo vertelt Rombouts. ‘Maar wat als in dat laatste woord de ‘n’ wordt vervangen door een ‘e’. Hoe mooi is het dat ik betrokken mag zijn bij een nationaal fonds dat mensen stimuleert moedig te zijn! Ik denk dat niet alle jonge mensen wat minder hebben met tanks en uniforms, maar wel open staan voor andere manieren waarmee vrede en de democratische rechtstaat kunnen worden verbeeld. Dat kan met films, muziek, dans of in beeldende kunst. Hoe bijzonder is het als verhalen van toen daarmee kunnen worden vertaald naar verhalen van nu?

Een prachtig voorbeeld vind ik het Dilemma Doolhof in Bergen op Zoom waarbij een schoolklas daadwerkelijk door een doolhof loopt en onderweg wordt geconfronteerd met de vraag wat zij zouden doen in kritische omstandigheden. Zou je dan onderduikers binnenlaten? En zou jij Ibrahim met zijn koffers binnenlaten die op de vlucht is voor de politie die hem wil uitzetten? Als voorzitter maak je dan weliswaar niet zelf die projecten, maar kun je mensen wel inspireren om daarmee actief te worden.’

Ten slotte heeft Rombouts nog wel een vraag voor Cohen: ‘Wat mag er in ieder geval niet verdwijnen?’ Cohen Zegt: ‘Bij vfonds ging het altijd over de combinatie van vrede, vrijheid en veteranenzorg. Het is die combinatie die zo bijzonder is, want zonder de mensen die hun leven in de waagschaal leggen, kun je vrede, vrijheid en onze democratische waarden niet altijd veiligstellen. In de nieuwe fase die vfonds ingaat wordt met aandacht voor het verleden de toekomst vormgegeven. Maar hoe dat verder ingevuld wordt ligt aan de nieuwe mensen.’