Burgerschap

Wat is burgerschap?

Burgerschap betekent dat je actief bijdraagt aan een samenleving waarin iedereen meetelt. Je maakt deel uit van een democratische rechtsstaat. Dat brengt rechten én verantwoordelijkheden met zich mee.

Je denkt, praat en bouwt mee. Voor jezelf, voor anderen en voor het grotere geheel.

Onze democratie rust op kernwaarden: vrijheid, gelijkheid, solidariteit en rechtvaardigheid. Die blijven alleen bestaan als we ze samen blijven voeden.

Dit begint bij begrijpen hoe democratie werkt. In Nederland beslissen burgers mee over hoe het land wordt bestuurd. Burgers kiezen vertegenwoordigers die besluiten nemen namens het volk. De macht is verdeeld, de pers is vrij en iedereen mag zich uitspreken. 

Rechten van burgers:

• Stemmen bij verkiezingen

• Bescherming door de wet

• Toegang tot onderwijs en zorg

• Vrijheid van meningsuiting en geloof
  
  

Verantwoordelijkheden van burgers:

• De wet naleven

• Respect tonen voor anderen

• Kritisch denken

• Bijdragen aan een rechtvaardige samenleving

Burgerschap gaat verder dan het stemhokje: het gaat om hoe we samenleven.
 

Soorten burgerschap

Burgerschap kent meerdere vormen. Samen laten ze zien wat het betekent om mee te doen.

• Politiek-juridisch burgerschap: je doet actief mee aan de democratie en kent je rechten en plichten.
  Voorbeelden: stemmen, een petitie ondertekenen, bezwaar maken, de wet naleven

• Sociaal-maatschappelijk burgerschap: je bent betrokken bij anderen en draagt bij aan respectvol samenleven.
  Voorbeelden: burenhulp, vrijwilligerswerk, omgaan met verschillen

• Economisch burgerschap: je neemt verantwoordelijkheid in de economie, bijvoorbeeld als werknemer of consument.
  Voorbeelden: werken, belasting betalen, verantwoord omgaan met geld

• Vitaal burgerschap: Je zorgt goed voor jezelf én je omgeving.
  Voorbeelden: gezond leven, bewegen, bijdragen aan een veilige buurt.

Wie actief invulling geeft aan deze vormen, bouwt mee aan sterkere, hechtere en rechtvaardigere samenleving.

Wat is actief burgerschap?

Actief burgerschap betekent meedoen. Je denkt mee, spreekt je uit en neemt initiatief. Dat is anders dan passief burgerschap. Dan ben je formeel burger, maar blijf je aan de zijlijn staan. Passief burgerschap kijkt toe. Actief burgerschap doet mee.

Voorbeelden van actief burgerschap:

• Stemmen bij verkiezingen

• Vrijwilligerswerk doen

• Opkomen voor gelijke rechten

• Meepraten op school, werk of in de buurt

Burgerschap en integratie

Voor nieuwkomers is burgerschap een belangrijk onderdeel van integratie. Meedoen begint met de taal leren, kennismaken met democratische waarden en actief bijdragen aan de samenleving.

Integratie is tweerichtingsverkeer. Nieuwkomers nemen verantwoordelijkheid, de samenleving biedt ruimte en kansen. Zo groeit onderling begrip. En bouwen we samen aan een samenleving waar iedereen kan meedoen – ongeacht achtergrond.

Burgerschapsonderwijs

Op school leren jongeren wat het betekent om burger te zijn. Ze leren over hun rechten en plichten, democratie, samenwerken en meningsvorming. Ze oefenen met luisteren, omgaan met verschillen en verantwoordelijkheid nemen – in de klas en daarbuiten.

Voorbeelden van burgerschapsonderwijs:

• Lessen over stemrecht en gelijke kansen

• Gesprekken over thema's zoals verkiezingen, vrijheid van meningsuiting of discriminatie

• Projecten voor de buurt of school, zoals een buurtactie, debatsessie of herdenkingsmoment.

Zo groeit een nieuwe generatie op die weet wat meedoen betekent – en waarom dat ertoe doet.

Hoe draagt Vfonds bij aan burgerschap?

Vfonds steunt projecten die betrokkenheid vergroten en mensen in beweging brengen. De projecten die wij onder andere steunen zijn:

• Movies that Matter, waar film jongeren laat nadenken over mensenrechten en hoe onze democratische rechtsstaat werkt

• Week voor Toekomstige Generaties, waar meedenken over onze toekomst centraal staat

• Stichting Nederlands Debat Instituut, waar jongeren leren debatteren en actief burgerschap groeit